6.12 แนวคิด"คิดเป็น" ของ ดร. โกวิท วรพิพัฒน์

“การศึกษาคือกระบวนการที่ทำให้คนและสังคมเจริญงอกงาม ยิ่งเรียนยิ่งขยัน ยิ่งเรียนยิ่งอดทน ยิ่งเรียนยิ่งซื่อสัตย์ ยิ่งเรียนยิ่งมีความกตัญญู ยิ่งเรียนยิ่งรักปู่ย่าตายาย ดูแลปู่ย่าตายาย ไปไหนก็ดูแลซึ่งกันและกัน บ้านเมืองก็จะมีแต่ความสุข” เนื้อหาในส่วนนี้ได้รวบรวมสาระ แนวคิด บทความของท่าน ดร.โกวิท วรพิพัฒน์ ที่เป็นผู้ให้นิยาม คำว่า คิดเป็น"กระบวนการคิดเพื่อตัดสินใจ" โดยใช้ข้อมูล 3 ด้าน คือ ข้อมูลส่วนตัว ข้อมูลทาง สังคมหรือสิ่งแวดล้อม และข้อมูลทางวิชาการ ปรัชญา "คิดเป็น" มีรายละเอียดและสาระที่น่าศึกษา

แนวคิด"คิดเป็น" ของ ดร. โกวิท วรพิพัฒน์
ดร.โกวิท วรพิพัฒน์และคณะ ได้ประยุกต์แนวความคิดในเรื่อง“คิดเป็น” และนำมาเป็นเป้าหมายสำคัญในการให้บริการการศึกษาผู้ใหญ่ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2513 เป็นต้นมาดดยมีหลักการที่เป็นหัวใจสำคัญดังนี้ การวิเคราะห์ปัญหาและแสวงหาคำตอบหรือทางเลือกเพื่อแก้ปัญหา คิดอย่างรอบคอบโดยอาศัยข้อมูลตนเอง ข้อมูลสังคม สิ่งแวดล้อมและข้อมูลทางวิชาการประกอบการตัดสินใจ แก้ปัญหาหรือหาทางเลือกเพื่อนำไปปฏิบัติ รู้จักคิดเพื่อแก้ปัญหา ด้วยการกระทำการอย่างเหมาะสมและพอดี
จากหลักการดังที่กล่าวมา พอจะสรูปความหมายของคำว่า คิดเป็น ดังนี้

"คิดเป็น" หมายถึง กระบวนการที่คนเรานำมาใช้ในการตัดสินใจ โดยต้องแสวงหาข้อมูลของตนเอง ข้อมูลของสภาพแวดล้อมในชุมชนและสังคม และข้อมูลทางหลักวิชาการ แล้วนำมาวิเคราะห์หาทางเลือกในการตัดสินใจที่เหมาะสม มีความพอดีระหว่างตนเองและสังคม

เมื่อครั้งดร.โกวิท วรพิพัฒน์ ปฏิบัติงานในตำแหน่งหัวหน้ากองการศึกษาผู้ใหญ่ กรมสามัญศึกษา (ระหว่างปี พ.ศ.2511-2518) ท่านได้ริเริ่มโครงการการศึกษาผู้ใหญ่แบบเบ็ดเสร็จ (Functional Literacy) แบบไทย มุ่งให้ผู้เข้ารับการศึกษาระดับชาวบ้านได้รู้จักคิดแก้ไขปัญหา ให้สอดคล้องกับสภาพสถานะของตน และของกลุ่มที่เรียกว่า "คิดเป็น" โดยมีหลักการว่า เรียนแล้วสามารถนำข้อมูลทางวิชาการ ข้อมูลข้อจำกัดส่วนตัวของแต่ละบุคคล และข้อมูลเกี่ยวกับสังคม มาประมวลแล้วคิดหาคำตอบให้กับปัญหาของแต่ละคนหรือสังคม ซึ่งจะได้คำตอบที่หลากหลายและตรงกับสภาพของแต่ละบุคคลหรือสังคม ไม่ใช่ว่าหนังสือบอกไว้อย่างไรแล้วต้องทำตามเหมือนกันหมด คิดเองไม่เป็น แต่ถ้าคิดเป็นแล้วคำถามหรือปัญหาเดียวกันอาจได้คำตอบไม่เหมือนกันก็เป็นได้

ผลสำเร็จของโครงการ "คิดเป็น" ทำให้ ดร.โกวิท วรพิพัฒน์ ได้รับเชิญจากองค์การยูเนสโกให้ไปเสนอผลงานดังกล่าว ที่ประเทศสหรัฐอเมริกา ปรากฏว่าได้รับความสนใจจากประเทศต่างๆ อย่างมาก จนองค์การยูเนสโกนำเรื่องนี้ ไปเผยแพร่ทั่วโลก ทำให้ ดร.โกวิทได้รับฉายาจากต่างประเทศว่า "นายคิดเป็น" (Mr.Khit Pen)

ศึกษาแนวคิดของ ดร. โกวิท วรพิพัฒน์ เพิ่มเติม จากรายการด้านล่าง

•  ปั้นแต่งชีวิตด้วย "คิดเป็น" ภาคทฤษฎีวิชาการสร้างภูมิคุ้มกันปัญหา พัฒนาชีวิตและสังคม
•  การคิดเป็นเพื่อการพัฒนาคุณภาพชีวิตและสังคมไทย ตามแนวคิด ดร. โกวิท วรพิพัฒน์
•  คิดเก่ง ทำเป็น
•  การศึกษาเพื่อความเข้มแข็งของชุมชน : บนฐานภูมิปัญญาและการมี ส่วนร่วมของประชาชน
•  อุทยานการศึกษา
•  การเรียนรู้แบบใช้ปัญหาเป็นหลัก
•  เด็กบอนไซ
•  เด็กเล็กทำงานเล็ก เด็กโตทำงานโตขึ้น
•  จิตวิทยาการเรียนรู้วัยผู้ใหญ่
•  ทฤษฎีการเรียนรู้สำหรับผู้ใหญ่
•  ต้นไทร

นอกจากนี้ยังมีหนังสือ ของ ดร.โกวิท วรพิพัฒน์ ที่ได้แต่งไว้อีกหลายเล่ม ซึ่งแต่ละเล่มแฝงด้วยปรัชญา คิดเป็น ที่น่าสนใจอย่างยิ่ง ลองค้นหาจากห้องสมุดประชาชนทั่วไป หรือที่ห้องสมุด วังจันทร์เกษม ในกระทรวงศึกษาธิการ

•  ยอดคน… ยอดผู้นำ (2544)
•  ท่านโกวิทจะอยู่ไม่มีตาย (2544)
•  เทป… แผ่นดินไทยเรานี้เลี้ยงเราได้ (2544)
•  โกวิท… นักคิดตลอดกาล (2544)
•  ไทรทอดเงา (2537)
•  กระบวนการคิดเป็น (2537)
•  ดร.โกวิท วรพิพัฒน์ สุภาพบุรุษนักบริหารการศึกษาที่เป็น แบบอย่าง ( 2537 )
•  ไผ่เสียดยอดลงคืนเลาขลุ่ย (2538)
•  โรงเรียนในฝัน (2538)
•  ตามรอย (2538)

จากแนวคิดปรัชญา คิดเป็น ถือได้ว่าเป็นปรัชญาที่นำไปสู่การเรียนรู้ที่ยั่งยืน ซึ่งสถาบันการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยภาคเหนือ ได้เล็งเห็นถึงคุณค่า จึงได้รวบรวมผลงานของ ดร.โกวิท วรพิพัฒน์ จัดทำเป็นศูนย์การเรียนรู้ ดร.โกวิท วรพิพัฒน์ โดยเปิดให้เข้าศึกษาเรียนรู้ได้ทุกวัน